(1-ին մաս)

Ստոկհոլմ քաղաքը սովորական քաղաք է: Այդ քաղաքի շատ սովորական մի շենքում ապրում է սովորական մի ընտանիք;

Այդ ընտանիքում բոլորը սովորական են՝ հայրիկն էլ է սովորական, մայրիկն էլ: Բոսան, Բետան և Մանչուկն էլ սովորական երեխաներ են:

Ամբո□ջ շենքում ընդամենը մի անսովոր արարած կա՝ Կառլսոնը, որը ապրում էր տանիքի վրա:

Գուցե ուրիշ քաղաքներում տանիքի վրա ապրելը սովորական բան է, բայց այստեղ ոչ ոք տանիքի վրա չի ապրում:

Կառլսոնը փոքրիկ, հաստլիկ, ինքնավստահ մարդուկ է: Նա կարողանում է թ□չել, հենց իր փորի վրայի կոճակը սեղմի, մեջքին գտնվող փոքրիկ շարժիչը կաշխատի, մի քիչ հետո կպտտվի պտուտակը, և Կառլսոնը կթռչի:

Նա շատ լավ է զգում տանիքի վրա, ամեն երեկո նստում է ու նայում աստղերին. տանիքից աստղերն ավելի լավ են երևում:

Մարդիկ նույնիսկ չգիտեն, որ տանիքի վրա տնակ կա, չեն էլ կարող տեսնել, որովհետև այն թաքնված է ծխնելույզի ետևում: Ընդհանրապես, մեծերը ուշադրություն կդար□նե՞ն այդքան փոքր տան  վրա:

Մանչուկին տանը բոլորը սիրում են ու երես տալիս: Բայց այդ օրը, երբ նա ու Կառլսոնը ծանոթացան, այնքան էլ հաջող օր չէր, և Մանչուկ լինելը բոլորովին էլ հրաշալի չէր: Բոլորը նեղացրել էին նրան, իսկ հայրիկը բարկացել էր դպրոցից ուշ գալու համար:

-Թափառում ես փողոցներում,- ասել էր նա:

Բայց ախր, հայրիկը չգիտեր, որ ճանապարհին մի փոքրիկ, սիրունիկ շնիկ էր հանդիպել, հոտոտել էր իրեն, շարժել պոչիկը, կարծես ուզում էր ի՛ր շունը դառնալ: Մանչուկը նրան կբերեր, բայց ո՞վ կթողներ տանը շուն պահել: Բացի դրանից,այդ ժամանակ մի մորաքույր էր հայտնվել  և կանչել շանը.

-Ռիկի՛, Ռիկի՛:

Փոքրիկը հասկացել էր, որ շունը եր□եք իրենը չի լինի:

-Ուրեմն ամբողջ կյանքում առանց շան եմ ապրելու,- տխուր ասաց Մանչուկը:- Ա~յ, մայրիկ, դու հայրիկ ունես, Բեսան և Բետան միշտ միասին են, իսկ ես… ես մենակ եմ, ոչ ոք չունեմ:

-Սիրելի Մանչուկ, չէ՞ որ բոլորս քոնն ենք, — ասաց մայրիկը:

-Չգիտեմ..,- հոգոց հանեց Մանչուկը, ու նրան հանկարծ թվաց, թե ինքը մեն-մենակ է աշխարհում ու ոչինչ չունի:

Ասենք՝ մի սենյակ ունի և գնաց այնտեղ:

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դո՛ւրս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
   Ամբո□ջ-ամբողջ

թ□չել-թռչել
կդար□նեն-կդարձնեն

եր□եք-երբեք

• Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հականիշները:
  ա/ սովորական-անսովոր

բ/փոքրիկ-մեծ

գ/  սիրունիկ-տգեղ
դ/տխուր-ուրախ

• Տխուր նշանակում է «տրտում,թախծոտ, անուրախ»: Ի՞նչ իմաստով է գործածվել բառը տխուր գրիչ  արտահայտության մեջ:

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• Ձեռք մեկնել դարձվածքը նշանակում է.

ա/ձեռքը բռնել
 բ/օգնել, օժանդակել

գ/վնասել

դ/կաշկանդել

• Օտար բառերը փոխարինի՛ր հայերեն տարբերակներով

ա/ավարիա-Վթար
բ/աֆիցեր-Սպագ
/դիրեկտոր-Տնօրեն
դ/զիբիլ-աղբ

• Տեքսից դո՛ւրս գրիր չորս գոյական, որոնք դրված են հոգնակի թվով:

երեխաներ

քաղաքներ

աստղեր

մեծեր

• Լրացրու ասացվածքները՝ օգտվելով տրված բառերից:

ա/ Ավելի լավ է դառը ճշմարտությունը քան քաղցր սուտը:

բ/Դու ուրիշին օգնիր, Աստված էլ քեզ կօգնի:

գ/Ամեն գործի վերջն է գովելի

դ/դատարկ տակառը բարձր ձայն կհանի:

գովելի, Աստված, ճշմարտությունը, տակառը

• Այն ի՞նչն է, այն ի՞նչը.
  Արևի պես է,
  Կլոր երես է,
  Սերմը՝ ճնճղուկի
  կտուցի պես է:
  Արևածաղիկ
  
• Տեքսից դո՛ւրս գրիր մեկ հարցական նախադասություն:
  Ընդհանրապես, մեծերը ուշադրություն կդարձնե՞ն այդքան փոքր տան  վրա:

1. Նկարագրի՛ր Կառլսոնին:
   Կառլսոնը փոքրիկ, հաստլիկ, ինքնավստահ մարդուկ է:
   
2. Կուզեի՞ր  լինել Մանչուկի փոխարեն: Ինչո՞ւ:
   Ոչ, չէի ուզենա, քանի որ մանչուկ լինելը հրաշալի չէր, քանի որ բոլորը իրեն նեղացնում էին։
   
3. Ի՞նչ երազանք ուներ Մանչուկը:
   Մանչուկը երազում է, որ մենակ չլինի և ուզում էր, որ շունը իրեն պատկաներ։

Ինչպե՞ս կուզեիր, որ ավարտվեր այս պատմությունը:
Ես կուզեի այս պատմությունը ուրախ վերջ ունենար։ Մանչուկը այդ շան հետ ընկերանար և ուրիշ երեխաների հետ։

Ածանցները լինում են՝ նախածանցներ և վերջածանցներ:

Բառի սկզբից դրվող ածանցները նախածանցներ են: Առավել գործածվող նախածանցներն են՝

ան-անտուն, անգույն
ապ— ապերախտ, ապօրինի
դժ-դժբախտ, դժգոհ
մակ-մակերես, մականուն
չ-չխոսկան, չտես
ստոր-ստորադաս, ստորագրել
հակ-հակազդել, հակահարված
տ-տգետ, տգեղ

Բառի վերջից ավելացող ածանցները վերջածանցներ են: Առավել գործածվող վերջածանցներն են՝

• –ակ, –իկ,-ուկ վերջածանցներ, օրինակ՝ տնակ, փոքրիկ, գառնուկ,
• –ային, –ական,  վերջածանցներ, օրինակ՝ քաղաքային, գյուղական,
• –ավուն, –եղ, –ի, -(կ) ոտ վերջածանցներ,  օրինակ՝ դառնավուն, համեղ, աղի, վախկոտ, բրդոտ
• –անոց, –արան, –ոց, –ստան, –ուտ վերջածանցներ, օրինակ՝ ծաղկանոց, լոգարան, դպրոց, մրգաստան, թփուտ,
• –անք, –մունք, –ություն,  –ույք,  –ուստ վերջածանցներ, օրինակ՝ աշխատանք,, մտածմունք,  զվարճություն, հաճույք, փախուստ,
• բար, պես, որեն– վերջածանցներ, օրինակ՝ հերոսաբար, մեծապես, մեղմորեն

Առաջադրանքներ՝

1.Տրված բառերը դարձրու ածանցավոր՝ ձյուն, հեքիաթ, թիվ, բժիշկ:
Ձնոտ, հեքիաթային, թվային, բժշկական

2.Մեկ բառով գրիր.

Քար ունեցող-քարոտ
Կեղտ ունեցող-կեղտոտ
Մուր ունեցող-մրոտ
Յուղ ունեցող-յուղոտ
Ժանգ ունեցող-ժանգոտ
Փուշ ունեցող-Փշոտ
Ցեխ ունեցող-ցեխոտ

3.Հետևյալ վերջածանցներով կազմիր նոր բառեր,
յուրաքանչյուր ածանցով երեքական բառ:

-ական-էլեկտրական, բացասական, դրական
-արան-դասարան, գրադարան, ակնարան
-ավոր-գլխավոր, թագավոր, թանկավոր
-անոց-խոհանոց,
-իկ-պապիկ, տատիկ, գեղեցիկ
-ակ-բռնակ, տնակ, գնդակ

Ածանց և վերջավորություն

Բառերի կազմությունն ուսումնասիրելիս շատ կարևոր է ածանցները տարբերել վերջավորությունից:

Ածանցները, բառին ավելանալով, փոխում են բառի ձևը և իմաստը. Օրինակ՝ սենյակ-սենյակային, քար-քարոտ, լույս-լուսավոր

Վերջավորությունները, ավելանալով բառին, փոխում են բառի ձևը, բայց իմաստը մնում է նույնը, օրինակ՝ սենյակ-սենյակում, քար- քարեր, լույս-լույսից

Ես շատ եմ սիրում տարբեր տեսակի գրքեր կարդալ, քանի որ շատ հետաքրքիր են։ Գրքերը մեր բառապաշարը զարգացնում են։ Գրքեր կարդալուց հետո մենք ավելի լավ և արագ ենք սկսում խոսել։ Ես շատ գրքեր եմ կարդացել, նույնիսկ դեռ կարդում եմ։ Գիրքը նաև մեզ սովորեցնում է նոր բառեր։ Ես հ՝ամ ֆանտաստիկ գրքեր եմ սիրում հ՝ամ սովորական պատմություններ։ Ես բոլոր գրքերն էլ սիրում եմ, քանի որ ամեն գիրք ունի իր հետաքրքրությունը։ Գիտական գրքերը մեզ փոխանցում են տարատեսակ գիտելիքներ

Առաջադրանքներ

1. Կատարել բազմապատկում՝

ա) +7 x (–4)=-28

գ) –2 x (+8)=-16

ե) +17x(–1)=-17

է) –8 x 0=0

բ) –5x (–11)=55

դ) +12 x (–12)=-144

զ) +1 x (–24)=-24

ը) 0 x (+32)=0

• Կատարել բազմապատկում

ա) +9 x (–2)x(+3)=-54

դ) +5 x (-8) x (–5)=200

է) –4 x (+20) x (–3)=240

բ) –5 (+4) x (+7)=-140

ե) +2 x (+15) x (–6)=-180

ը) –30 x (+4) x 0=0

գ) –6 x (–10) x (+8)=480

զ) (–16) x (–3) x (–9)=-432

թ) +9 x 0 x (–21)=0

• Կատարել բազմապատկում

ա) –5 x (–6) x (–11)=330

գ) +2 x (–10) x (+7)=-140

ե)( +8) x 0 x (–17)=0

բ) 0 x (–8) x (+12)=0

դ) (–16) x (–18) x(+20)=+5760

զ) (–6) x (–1) x (–19)=+114

• Որոշե՛ք արտադրյալի նշանը և կատարե՛ք բազմապատկումը. ա) (–2) · (+3) · (–7)=+42

գ) (–5) · (–4) · (+3 ) · (–2)=-120

բ) (–1) · (–1) · (–1 )=-1

դ) (+7) · (–3) · (+4) · (–5)=420

• Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք + կամ – նշանը այնպես, որ ստացվի հավասարություն.

ա) (–5) · (+10) · (–8) · (–6) = -5 · 10 · 8 · 6,

բ) (–1) · (–2) · (+3) · (+4) = +1 · 2 · 3 · 4,

գ) (+6) · (+2) · (–9) · (+3) = -6 · 2 · 9 · 3,

դ) (+4) · (–4) · (+3) · (–3) = +4 · 4 · 3 · 3:

• Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը՝ ընտրելով թվերի բազմապատկման հարմար հաջորդականություն.

ա) (–8 ) · (–4 ) · (+2 ) · (–5 ) · (–7 )=

-4x2x5x7x(-8)=2240

գ) (–5 ) · (+6 ) · (–7 ) · (+4 ) · (–3 )=

5x6x4x3x(-7)=-2520

բ) (–1 ) · (+1 ) · (–6 ) · (–14 ) · (+5 )=

-6x5x14=-420

դ) (–7 ) · (+8 ) · (–9 ) · (+6 ) · (–1 )=
-7x8x6x9=-3024

•  Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը.

ա) (–1 ) · (+1 ) · (–1 ) · (+1 ) · (–1 )=-1

գ) (+4 ) · (–5 ) · (+8 ) · (–2 ) · (–4 )=-1280

բ) (–5 ) · (–20 ) · (+3 ) · (–7 ) · (+2 )=-4200

դ) ( –7 ) · (–1 ) · (+3 ) · (–5 ) · (–9 )=945

• Հաշվել. 

ա) ( +5 ) · ( +3 ) + ( +5 ) · ( –2 )=5

գ) ( –7 ) · ( –4 ) + ( –7 ) · ( +3 )=28+(-21)=7

բ) ( –2 ) · ( +4 ) + ( –2 ) · ( –3 )=-8+6=-2

դ) ( –6 ) · ( –5 ) + ( –6 ) · ( +4 )=30+(-24)=6

• Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք + կամ – նշանը այնպես, որ ստացվի հավասարություն.

ա) – 5 · (4 + 3) = – 5 · 4 – 5 · 3= -20 – 15 =-20+(-15)=-35

գ) 11 · (–6 + 5) = -11 · 6 + 11 · 5=-66+55=-11

բ) 8 · (–7 – 1) = – 8 · 7 – 8 · 1=-56-8=-64

դ) –2 · (10 – 2) = -2 · 10 + 2 · 2=-20+4=-16

Առաջադրանքներ

1. Կատարեք գումարում.

ա) –9, –1=-9+(-1)=-10

գ) +8, –10=8+(-10)=-2

ե) –13, +14=-13+14=1

է) +8, 0=8+0=8

բ) –3, +7=-3+7=4

դ) –21, +12=-21+12=-9

զ) 0, –7=0+(-7)=-7

ը) +1, –4=1+(-4)=-3

• Կատարեք գումարում

ա) –7, +2, +10= +5

գ) –10, –6, –3=19

ե) –20, 0, +19= 1

բ) 0, +4, –11=7

դ) –16, +8, –14=22

զ) +15, +20, –25=10

• Գրի՛ առեք արտահայտությունը և հաշվե՛ք նրա արժեքը.

ա) –3 և –4 թվերի գումարին գումարել 11-ին հակադիր թիվը
4

բ) –7-ին հակադիր թվին գումարել 8 և –18 թվերի գումարը
3

գ) 8 և –5 թվերի գումարին հակադիր թվին գումարել –17 թիվը

20

• Գտե՛ք արտահայտության արժեքը` նախ գումարելով բոլոր դրական թվերը, ապա` բոլոր բացասական թվերը.

ա) –7 + 4 + (–2) + (–3) + 10 + (–14)=14+(-26)=-12

բ) 10 + (–8) + 6 + (–9) + (–15) + 20=36+(-32)=4

•  (–27) + (–13) գումարին գումարե՛ք առաջին գումարելիին հակադիր թիվը։

(–27) + (–13)=-40+27=-13

• Հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով.

ա) +7 – ( –3 ) + 7 + ( –8 ) + ( –2)=1

գ) +2 – 44 – (–22 ) + 75 – ( –20 )=75

բ) –11 + ( –9 ) – 3 + ( –4 ) + 24=3

դ) +8 + ( –18 ) – ( +35 ) – 13 + 45=13

• Հաշվեք

ա) 55 – 6 + 7 – 4 – 19=33

գ) –81 + 96 – 34 + 52 – 17=16

բ) –72 + 8 – 11 + 18 – 25=82

դ) –19 + 24 – 50 + 31 – 62=76

• Տասնվեցհարկանի շենքի երկու հարևան մուտքերի վերելակները կանգնած էին 12-րդ հարկում։ Մի վերելակը նախ բարձրացավ 2 հարկ, ապա իջավ 5 հարկ։ Մյուս վերելակը նախ իջավ 5 հարկ, ապա բարձրացավ 2 հարկ։ Ո՞ր հարկերում կանգնած կլինեն վերելակները։

12+2-5=9
12-5+2=9

Առաջադրանքներ՝

Մեկնաբանի’ր հետևյալ հատվածը` «Նեսոն աղքատ է․․․ Նեսոն տգետ է․․․ Նեսոն լցված է գյուղական չարքաշ կյանքի դառնություններով․․․ Նա էլ եթե ուսում առներ, կրթվեր, ապահով լիներ՝ լավ մարդ կլիներ, գուցե ինձանից էլ շատ ավելի լավը․․․»

Առանձնացրո’ւ պատմության ամենից հուզիչ տպավորի՛չ հատվածը և մեկնաբանի’ր։
— Նեսոն աղքատ է․․․ Նեսոն տգետ է․․․ Նեսոն լցված է գյուղական չարքաշ կյանքի դառնություններով․․․

Բնութագրի’ր Նեսոյին:
Նեսոն խելացի էր և շատ մեխք։

Մի խումբ ընկեր երեխաներ էինք։ Գյուղացի երեխաներ։

Ոչ ուսումնարան կար, ոչ դաս, ոչ դաստիարակություն․ ազատ էինք միանգամայն ու խաղում էինք, ի՜նչքան էինք խաղում։ Ու ո՜նց էինք իրար սիրում, ո՜նց էինք իրար սովորել։ Սոված ժամանակներս էլ՝ վազում էինք հացի տաշտիցը մի կտոր հաց առնում, պանրի կարասիցը մի կտոր պանիր ու էլ ետ շտապում իրար մոտ։ Իրիկուններն էլ հավաքվում էինք, ծիծաղ բաներ ասում կամ հեքիաթ պատմում։

Մի ընկեր ունեինք, անունը Նեսո։ Է՜նքան հեքիաթ գիտեր, է՜նքան հեքիաթ գիտեր, ոչ ծեր ուներ, ոչ տուտը։

Ամառվա լուսնյակ գիշերները մեր դռան գերանների վրա շուրջբոլոր նստոտում էինք, հիացած պլշում Նեսոյի՝ ոգևորությունից գեղեցկացած դեմքին։ Ու պատմում էր նա Հուրի փերիներից, Զմրուխտ Ղուշից, Լիս ու մութ աշխարհից․․․

— Նեսո ջան, Նեսո, հիմի էլ Կուր Թագավորի հեքիաթը պատմի, հիմի էլ Թութի ղուշի հեքիաթը պատմի․․․ հիմի էլ Քաչալի ու Քոսակի հեքիաթը պատմի․․․II

Էնպես պատահեց, որ մեր գյուղում ուսումնարան բաց արին։ Ինձ ուսումնարան տվին, ինձ հետ էլ մի քսան-երեսուն երեխա։ Ամեն մի երեխի համար տարեկան երեք ռուբլի վարձ էին ուզում․ էս պատճառով էլ գյուղի երեխաներից շատերը, ​որոնց ծնողները չէին կարող տարեկան երեք ռուբլի տան, մնացին դուրսը։ Դուրսը մնացին և իմ խաղընկերների մեծ մասը, նրանց հետ և Նեսոն։

Առաջին անգամն էր, որ մեզ ջոկում էին իրարից և ջոկում էին ուսումնարանն ու վարժապետը, առաջին անգամն էր, որ մենք գլխի էինք ընկնում, թե մինս ունևոր ենք, մյուսս աղքատ։ Դեռ էսօր էլ ականջումս է Նեսոյի լացի ձենը, որ իրենց դռանը թավալ գալով գոռում էր, թե՝ ես էլ եմ ուզում ուսումնարան գնամ։ Եվ դեռ ականջումս է նրա հոր ձենը, որ կանչում էր. «Կա ո՜չ, կա ո՜չ, ա՛յ ոչ ու փուչ, որտեղի՞ց տամ․․․ Երեք մանեթ ունենամ՝ կտանեմ, հացի կտամ, կբերեմ կուտեք, հրես մնացել եք սոված նստած․ կա ո՛չ․․․»

Նեսոն ու մյուս դուրսը մնացած ընկերներս գալիս էին ուսումնարանի շեմքում հավաքվում՝ մեզ մտիկ անում, բայց վարժապետը թող չէր անում, էնտեղից քշում էր։ Դասամիջոցներին խաղի ժամանակ էլ չէր թողնում մեզ հետ խաղան, ասում էր՝ կողմնակի, օտար երեխաները իրավունք չունեն աշակերտների խաղերին խառնվելու։ Եվ նրանք գնում էին ուսումնարանի պատի տակին նստոտում՝ սպասում էին մինչև դասներս վերջանար, որ միասին գնայինք։

Էսպեսով էլ առաջին տարին ուսումնարանում ես մոտեցա նոր ընկերների հետ, Նեսոն ու մյուս դուրսը մնացած ընկերներս էլ տարվա վերջը էլ չէին գալիս ուսումնարանի պատի տակին նստոտում ու սպասում ինձ։

III

Մի երկու տարի մեր գյուղի ուսսւմնարանումը կարդալուց ետը հերս ինձ տարավ մեր կողմերի գյուղաքաղաքը, էնտեղի ուսումնարանը տվավ։ Էս արդեն բոլորովին ուրիշ աշխարհք էր։ Տները սիպտակ, կարմիր տանիքներով, ժողովուրդը զուգված ու մաքուր, ուսումնարանն էլ մեծ ու գեղեցիկ, ու ոչ թե մի վարժապետ, ինչպես մեր գյուղումն էր, այլ մի քանի վարժապետ ու մինչև անգամ վարժուհիներ, որ նորություն էր ինձ համար ու զարմանալի, սակայն շատ դուրեկան։

Տեղին ու դպրոցին վայել իմ հագուստն էլ փոխեցին։ Քաղաքացի ​աշակերտի շորեր հագա, գեղեցիկ, մաքուր ու էսպես կերպարանափոխված էլ տոների արձակուրդին վերադարձա մեր գյուղը։

Նեսոն ու հին ընկերներս իմացել էին, թե վերադարձել եմ, առավոտից եկել էին մեր տան չորս կողմը պտտվում էին ու պատատակերիցը ծիկրակում։ Դուրս եկա, գնացի մոտեցա։ Չեմ հիշում ինչպես բարևեցինք, միայն էն է միտս մնացել, որ նրանք էլ առաջվա նման մտերիմ ու համարձակ չէին ինձ հետ։ Ամենից առաջ ուշադրություն դարձրին իմ շորերի վրա։ Նեսոն մինչև անգամ իմ աշակերտական կարճ բլուզն ակնարկելով մի սրախոսություն արավ, մյուսներին դառնալով՝ ասավ․ «Կասենաս՝ պոչատ կաչաղակ ըլի․․․»։ Նրանք ծիծաղեցին։ Ես վշտացա, բայց բան չասացի։ Ապա թե Նեսոն ձեռքը քսեց իմ շորերին, նրան հետևեցին մյուսները ու զարմանք հայտնեցին, թե ինչ փափուկ են։ Էդ օրը առաջին անգամն էր, որ ես էլ ուշք դարձրի նրանց շորերի վրա ու նկատեցի, թե ինչքան էին կեղտոտ ու պատռտված։ Եվ առհասարակ մեր ամբողջ գյուղը թվաց աղքատ ու կեղտոտ։

Ա․Արմատը բառի հիմնական իմաստն արտահատող մասն է, հիմքը: Արմատը արտահայտում է բառի հիմնական իմաստը և չի բաժանվում բաղադրիչների:

Օրինակ՝ թագ արմատից ունենք թագավոր, անթագ, թագուհի բառերը:

Բ․Բառի վերջից կամ  սկզբից ավելացող մասնիկները, որոնք փոխում են բառի իմաստը և կազմում նոր բառեր, կոչվում են ածանցներ:

Օրինակ՝ տուն-անտուն, գիր—գրություն, խմոր—խմորեղեն:

Այս բառերի ան, ություն, եղեն մասնիկները ածանցներ են:

Գ․ Ա ձայնավորը, որն իրար է կապում բաղադրյալ բառի տարբեր բաղադրիչները, կոչվում է հոդակապ․ օրինակ՝ ծով+ա+նկար

Առաջադրանքներ՝

1.Տրված բառերը կազմող մասերն առանձնացրո՛ւ: Արմատներն ընդգծիր:

Օրինակ՝ մայրություն – մայր + ություն

Անամոթ-ան-ամոթ
ամպոտ-ամպ-ոտ
քարոտ-քար-ոտ
օդային-օդ-ային
դժգոհ-դժ-գոհ
հեռավոր-հեռու-ավոր
բարություն-բարի-ություն
գրավոր-գիր-ավոր
անորոշ-ան-որոշ
տհաճ-տհ-աճ

2. Գտիր հետևյալ բառերի ընդհանուր արմատները:

ամառանոց, ամառային-ամառ
ջերմություն, ջերմանավ-ջերմ
նավահանգիստ, նավավար-նավ
վարիչ, վարել, ղեկավար-վար
հազարավոր, հազարամյակ-հազար

3. Կազմիր նոր բառեր հետևյալ արմատներով ու ածանցներով՝

քար, հող, դաս, տուն, երկար, հերոս, սխալ

ային, արան, ավոր, անք, ավուն

հողային, տնաին, հերոսային, քարային, սխալանք, երկրային, դասարան,

Դաս 14

Առաջադրանքներ

1. . a-ի և b-ի ի՞նչ արժեքների դեպքում կստացվի հավասարություն.

ա) a : b = 0,

գ) a : b = a,

ե) (–a) : b = –1,

բ) a : b = 1,

դ) a : b = –a

զ) a : (–b) = –1

ա) 0 : 5 = 0

գ) 0 : 4 = 0

ե) (–2) : 2 = –1

բ) 1 : 1 = 1

դ) (-1) : 1 = –2

զ) 1 : (–1) = –1

• Գնել են երկու տեսակի կոնֆետներ` վճարելով ընդամենը 6500 դրամ: Առաջին տեսակի կոնֆետից, որի 1 կիլոգրամն արժե 2200 դրամ, գնել են 2 կգ: Մնացած գումարով գնել են երկրորդ տեսակի կոնֆետներ` 1 կիլոգրամը 700 դրամով: Երկրորդ տեսակի քանի՞ կիլոգրամ կոնֆետ են գնել:
  1=1կգ=2200×2=4400
  2=1կգ=700
  6500-4400=2100
  2100:700=3կգ

• Մեքենան 3 ժամում A կետից հասավ C կետը՝ անցնելով 120 կմ, ապա նույնքան ժամանակում վերադարձավ B կետով անցնող շրջանցիկ ճանապարհով՝ արագությունն ավելացնելով 10 կմ/ժ-ով։ Որքա՞ն է B կետի հեռավորությունը A և C կետերից, եթե մեքենան C-ից B հասնելու համար երկու անգամ ավելի շատ ժամանակ ծախսեց, քան B-ից A հասնելու համար։
  120:3=40
  40+10=50
  BC=50×2=100
  AB=1×50=50

• Գրե՛ք երեք հաջորդական ամբողջ թվեր, որոնց գումարը հավասար է 0-ի։
  1+0+(-1)=0

Ամբողջ թվերի բաժանումը

Առաջադրանքներ

Միևնույն նշանն ունեցող ամբողջ թվերի քանորդը դրական ամբողջ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է բաժանելիի և բաժանարարի բացարձակ արժեքների քանորդին:

 Տարբեր նշաններ ունեցող ամբողջ թվերի քանորդը բացասական ամբողջ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է բաժանելիի և բաժանարարի բացարձակ արժեքների քանորդին:

1.  Հաշվե՛ք.

ա) +38 ։ (–19)=-2

դ) –420 ։ (–15)=28

է) 0 ։ (–14)=0

բ) –600 ։ (–150)=4

ե) –531 ։ (+3)=-177

ը) –121 ։ (–11)=11

գ) –720 ։ (+120)=-6

զ) +837 ։ (–1)= −837

թ) +39 ։ (–13)= −3

• Գտե՛ք այն թիվը, որը աստղանիշի փոխարեն գրելու դեպքում կստացվի հավասարություն.

ա) –3 · (-7) = 21,

գ) –10 · 0 = 0,

ե) –21 · (–2) + 3 = 45,

բ) 6 · (-6) = –36,

դ) –9 · 9 + 1 = –80,

զ) 2 – 3 · (-6) = 20։

• . Հաշվե՛ք.

ա) 8 ։ (–2) – 14 ։ (–7) + (–12) ։ 4=-5

դ) (–55 ։ 11 + 48 ։ (–16)) ։ (–4)=2

բ) –18 ։ (–9) + 16 ։ (–8) – 24 ։ (–6)=4 

ե) –66 ։ (72 ։ (–9) + 105 ։ (–35))=6

գ) (33 ։ (–3) – 40 ։ (–8)) ։ (–3)=2

զ) –84 ։ (–56 ։ (–7) + 54 ։ (–9))=-42

• Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

ա) (8 · * + 9) ։ (–5), եթե աստղանիշի փոխարեն գրված լինեն + 2, + 7, –3, –8 թվերը.
(8 · (+2) + 9) ։ (–5)=25: (-5)=-5
(8 · (+7)+ 9) ։ (–5)=65:(-5)=-13
(8 · (-3) + 9) ։ (–5)=-15: (-5)=3
(8 · (-8) + 9) ։ (–5)=-55: (-5)=11

բ) * ։ (15 – 4 · *), եթե աստղանիշի փոխարեն գրված լինեն +3, 0, +5, +4 թվերը։

3 ։ (15 – 4 · 3)=1

0։ (15 – 4 · 0)=0
+5 ։ (15 – 4 · (+5))=-1
+4 ։ (15 – 4 ·4)=-4